Inhoud
Wolframsyndroom is een zeldzame en ernstige genetische medische aandoening die verschillende orgaansystemen aantast. Het leidt tot voortijdige dood. Tot de belangrijkste complicaties behoren diabetes mellitus, diabetes insipidus en zicht- en gehoorsymptomen. Het is een progressieve, neurologische ziekte die gewoonlijk begint in de kindertijd en die naar schatting ongeveer één op de 100.000 mensen treft. Het werd voor het eerst beschreven in de jaren dertig door Dr. Don Wolfram. Hoewel de onderliggende oorzaak van het Wolfram-syndroom momenteel niet kan worden behandeld, kan er veel worden gedaan om de symptomen van de ziekte te beheersen.Symptomen
Wolframsyndroom is ook wel bekend onder de afkorting 'DIDMOAD', die is samengesteld uit enkele van de belangrijkste kenmerken van de aandoening. Dit zijn:
- Dsuikerziekteiknsipidus
- DsuikerziekteM.ellitus
- OpticEENtrofee
- Dgretigheid
De term "diabetes" betekende oorspronkelijk "doorgeven". Het werd gebruikt als een term voor een aandoening die overmatige aanmaak van urine veroorzaakt. Wanneer de meeste mensen over diabetes praten, bedoelen ze een vorm van de ziekte die 'diabetes mellitus' wordt genoemd. Een andere medische aandoening, "diabetes insipidus", komt veel minder vaak voor, en kan ook leiden tot de vorming van overtollige urine. Diabetes mellitus en diabetes insipidus hebben niet dezelfde oorzaak, en de meeste mensen met diabetes mellitus hebben geen diabetes insipidus. Het Wolfram-syndroom is echter ongebruikelijk omdat het genetische probleem dat de aandoening veroorzaakt, uiteindelijk vaak zowel diabetes mellitus als diabetes insipidus veroorzaakt.
Diabetes mellitus is meestal het eerste probleem dat optreedt bij het Wolfram-syndroom. In tegenstelling tot diabetes mellitus type 1 of type 2, wordt aangenomen dat diabetes door het Wolfram-syndroom een strikt genetische oorzaak heeft. Naast overmatig plassen en overmatige dorst, kan het, indien onbehandeld, andere symptomen veroorzaken, zoals:
- Verhoogde eetlust
- Wazig zicht
- Gewichtsverlies
- Coma
Diabetes insipidus is een medische aandoening die overmatige dorst en plassen veroorzaakt. Bij diabetes insipidus veroorzaakt door het Wolframsyndroom kunnen een deel van de hersenen geen normale hoeveelheden van een hormoon vasopressine (ook wel antidiuretisch hormoon genoemd) afgeven. Dit hormoon is erg belangrijk voor het reguleren van de hoeveelheid water in het lichaam en het regelen van de concentratie van verschillende stoffen in het bloed. Als het niet aanwezig is, produceren de nieren meer urine dan normaal. Dit kan leiden tot uitdroging en andere ernstige problemen als het niet wordt behandeld.
Atrofie (degeneratie) van de oogzenuw is een ander belangrijk punt van zorg, deze zenuw stuurt signalen naar de hersenen vanuit het oog. De degeneratie ervan leidt tot afnemende visuele scherpte met verlies van kleurenzicht en perifeer zicht. Deze symptomen beginnen meestal in de kindertijd. Andere oogproblemen, zoals cataract, kunnen ook voorkomen. De meeste patiënten worden uiteindelijk blind.
Gehoorverlies is een van de meest voorkomende symptomen van het Wolfram-syndroom. Gehoorverlies begint meestal in de adolescentie, beïnvloedt eerst de hogere frequenties en verslechtert vervolgens langzaam met de tijd. Dit kan uiteindelijk leiden tot totale doofheid.
Niet al deze symptomen zijn van invloed op iedereen met het Wolfram-syndroom, hoewel ze allemaal mogelijk zijn. Slechts ongeveer 70 procent van de mensen met het syndroom ontwikkelt bijvoorbeeld diabetes insipidus.
Andere symptomen
Naast "DIDMOAD" kan het Wolfram-syndroom ook andere problemen veroorzaken. Enkele hiervan kunnen zijn:
- Urinewegproblemen (zoals incontinentie en herhaalde urineweginfecties)
- Verminderde geur en smaak
- Problemen met evenwicht en coördinatie
- Problemen met temperatuurregeling
- Problemen met slikken
- Zenuwpijn door perifere neuropathie
- Epileptische aanvallen
- Ernstige depressie of andere psychiatrische problemen
- Vermoeidheid
- Constipatie en diarree
- Verminderde groei
- Reproductieve problemen (zoals overgeslagen menstruatie en onvruchtbaarheid)
Progressieve schade aan een deel van de hersenen dat de ademhaling reguleert, kan er uiteindelijk ook toe leiden dat iemand stopt met ademen. Dit resulteert meestal in de dood vóór de middelbare volwassenheid.
Oorzaken
Onderzoekers leren nog steeds veel over de genetica van het Wolfram-syndroom. In de meeste gevallen lijkt het Wolfram-syndroom een autosomaal recessieve aandoening te zijn. Dat betekent dat een getroffen persoon een aangetast gen van zowel zijn moeder als zijn vader moet krijgen om het Wolfram-syndroom te krijgen.
Veel gevallen van het syndroom worden veroorzaakt door een mutatie in het gen WFS1, dat als onderdeel van het DNA van de ouders wordt geërfd. Deze mutatie veroorzaakt een probleem bij het maken van een eiwit dat wolframine wordt genoemd. Het eiwit wordt aangetroffen in een deel van de cellen dat het endoplasmatisch reticulum wordt genoemd en dat verschillende rollen speelt. Deze omvatten eiwitsynthese, calciumopslag en celsignalering.
De resulterende problemen met het endoplasmatisch reticulum lijken verschillende soorten cellen in het lichaam te beïnvloeden. Sommige soorten cellen zijn vatbaarder voor schade dan andere. Het verstoorde wolframine lijkt bijvoorbeeld de dood te veroorzaken van een bepaald type cel in de alvleesklier dat normaal gesproken het hormoon insuline maakt (bètacellen genoemd). Dit leidt uiteindelijk tot de symptomen van diabetes mellitus, omdat de bètacellen niet de insuline kunnen produceren die nodig is om glucose uit het bloed en in de cellen te brengen. Dood en slecht functioneren van cellen in de hersenen en het zenuwstelsel leiden tot veel van de ernstige problemen van het Wolfram-syndroom.
Er is ook een ander type Wolframsyndroom dat lijkt te worden veroorzaakt door een ander gen genaamd CISD 2. Er is minder bekend over dit gen, maar het kan een rol spelen in een aantal vergelijkbare routes als het WFS1-gen.
Kans op ziekte
Mensen die slechts één slechte kopie van het gen hebben, dragers genaamd, hebben meestal geen symptomen. Een volle broer of zus van iemand met de ziekte van Wolfram heeft ook 25 procent kans om de ziekte te krijgen. Een echtpaar dat eerder een kind met de ziekte heeft gehad, heeft 25 procent kans dat hun volgende kind ook het Wolframsyndroom krijgt.
Als iemand in uw familie het Wolframsyndroom heeft, kan het handig zijn om een genetisch consulent te ontmoeten. Zo iemand kan u laten weten wat u in uw specifieke situatie kunt verwachten. Als het Wolfram-syndroom een mogelijkheid is, is het een goed idee om u te laten testen. Op die manier kan een persoon die nog geen symptomen heeft, medische controle krijgen. Prenatale tests kunnen voor sommige gezinnen ook nuttig zijn.
Soorten
Mensen met mutaties in het WFS1-gen worden soms beschreven met Wolframsyndroom 1. Mensen met de minder vaak voorkomende CISD2-mutatie worden soms beschreven als mensen met een iets andere versie van het syndroom genaamd Wolfram-syndroom 2. Mensen met Wolfram-syndroom 2 hebben meestal dezelfde oogzenuwatrofie, diabetes mellitus, doofheid en verminderde levensduur als mensen met Wolframsyndroom 1, maar ze hebben meestal geen diabetes insipidus.
Er zijn ook mensen met een mutatie in het WFS1-gen, maar die de meeste kenmerkende symptomen van het Wolfram-syndroom niet krijgen. Een persoon kan bijvoorbeeld gehoorverlies hebben, maar geen van de andere kenmerken van de ziekte. Dit kan te wijten zijn aan een ander type mutatie in het WFS1-gen. Men zou kunnen zeggen dat deze persoon een aan WFS1 gerelateerde aandoening heeft, maar niet het klassieke Wolfram-syndroom.
Diagnose
De medische geschiedenis en het klinische onderzoek van een patiënt vormen een belangrijk uitgangspunt voor de diagnose. Bloedonderzoeken (zoals tests voor diabetes mellitus) kunnen ook aanwijzingen geven over de betrokken orgaansystemen. Beeldvormingstests (zoals MRI) kunnen een idee geven van de mate van schade aan de hersenen en andere systemen.
Mensen kunnen worden gediagnosticeerd met een onderdeel van het Wolfram-syndroom (zoals diabetes mellitus) voordat een overkoepelende diagnose wordt gesteld. Omdat een aandoening als diabetes mellitus meestal niet voortkomt uit een genetische aandoening als Wolfram, is het in eerste instantie gemakkelijk om de diagnose over het hoofd te zien. Veel mensen krijgen eerst een verkeerde diagnose van diabetes type I voordat ze de diagnose Wolfram-syndroom krijgen.
Het is echter belangrijk dat clinici nadenken over de mogelijkheid van de ziekte. Een kind dat bijvoorbeeld atrofie van de oogzenuw ontwikkelt nadat de diagnose diabetes mellitus is gesteld, moet worden gecontroleerd op het Wolfram-syndroom. Mensen waarvan bekend is dat ze het Wolfram-syndroom in hun familie hebben, moeten ook op de ziekte worden gescreend. Het is belangrijk om zo snel mogelijk een diagnose te stellen om ondersteunende zorg te bieden.
Om een diagnose van het Wolfram-syndroom te bevestigen, moet een specialist die bekend is met de ziekte genetische tests uitvoeren.
Behandeling
Helaas is het Wolfram-syndroom een progressieve ziekte en we hebben momenteel geen behandelingen die dat proces kunnen stoppen. Er zijn echter een aantal behandelingen die de symptomen van de aandoening kunnen helpen verminderen en mensen kunnen helpen een voller leven te leiden. Bijvoorbeeld:
- Insuline en andere diabetesgeneesmiddelen, om diabetes mellitus te behandelen
- Desmopressine (oraal of intranasaal) om diabetes insipidus te behandelen
- Antibiotica voor urineweginfectie
- Gehoorapparaten of cochleaire implantaten voor gehoorverlies
- Ondersteunende hulpmiddelen voor visueel verlies, zoals een vergrootglas
Ondersteuning moet ook regelmatige controle door een multidisciplinair team van zorgverleners omvatten, waaronder specialisten in de aandoening. Dit moet psychologische ondersteuning omvatten, inclusief hulp voor zorgverleners. Zelfs met deze ondersteuning sterven de meeste patiënten met het Wolfram-syndroom voortijdig aan hun neurologische problemen.
Hoewel er momenteel geen behandelingen zijn die de ziekte rechtstreeks behandelen, kan dit in de toekomst veranderen. Onderzoekers kijken naar het herbestemmen van medicijnen die voor andere aandoeningen worden gebruikt of ontwikkelen nieuwe medicijnen om deze problemen met het endoplasmatisch reticulum aan te pakken.Uiteindelijk kan gentherapie een rol spelen bij de behandeling van de ziekte. U kunt met uw medische zorgverlener praten over klinische onderzoeken die mogelijk beschikbaar zijn.
Een woord van Verywell
Het kan verwoestend zijn om te horen dat iemand om wie je geeft, de diagnose Wolfram-syndroom heeft. Weet echter dat u niet de enige bent. Hoewel het Wolfram-syndroom een zeldzame aandoening is, is het gemakkelijker dan ooit om te netwerken met andere families die met de ziekte te maken hebben. Als u meer over de ziekte begrijpt, kunt u zich sterker voelen om de best mogelijke medische keuzes te maken. Uw team van zorgverleners zal er alles aan doen om u de ondersteuning te bieden die u nodig heeft.